In deze landen bestaat de doodstraf nog

Hoewel de doodstraf in Nederland al sinds 1983 tot het verleden behoort, blijft dit omstreden onderwerp wereldwijd voor verdeeldheid zorgen. Terwijl sommigen het zien als een noodzakelijk kwaad om de zwaarste misdaden te bestraffen, beschouwen anderen het als een inhumane en onethische vorm van rechtsbedeling. Maar waar wordt de ultieme straf vandaag de dag nog toegepast en hoe frequent? Dit is een onderwerp dat onverminderd relevant blijft in de internationale dialogen over mensenrechten en ethiek.

Doodstraf in Europa

In een wereld waar de doodstraf nog altijd een veelbesproken onderwerp is, vormt Europa een interessante uitzondering op de regel. Het continent is grotendeels doodstraf-vrij, een status die grotendeels te danken is aan de invloed van organisaties als de Europese Unie en de Raad van Europa. Deze instellingen stellen het afschaffen van de doodstraf als een voorwaarde voor lidmaatschap, waardoor de meeste Europese landen deze straf uit hun wetboeken hebben geschrapt.

Echter, het is belangrijk om te benadrukken dat er binnen Europa nog steeds enkele uitzonderingen zijn. Wit-Rusland is het enige land op het Europese continent waar de doodstraf nog steeds actief wordt uitgevoerd. Het land, dat vaak wordt gezien als de ‘laatste dictatuur van Europa', blijft resoluut vasthouden aan deze straf, ondanks internationale druk en kritiek.

In Turkije, een kandidaat-lidstaat voor de EU, is de doodstraf officieel afgeschaft in 2004. Echter, er zijn af en toe politieke discussies die suggereren dat de straf weer ingevoerd zou kunnen worden, vooral na momenten van grote nationale spanning of terroristische aanslagen.

Doodstraf in Afrika

In Afrika zijn er relatief veel landen die de doodstraf hanteren. De doodstraf bestaat nog in Algerije, Botswana, Kameroen, Centraal-Afrikaanse Republiek, Comoren, Congo, Egypte, Equatoriaal-Guinea, Eritrea, Swaziland, Ethiopië, Gambia, Ghana, Kenia, Lesotho, Liberia, Libië, Malawi, Mali, Mauritanië, Marokko, Niger, Nigeria, Sahrawi Arabische Democratische Republiek, Sierra Leone, Somalië, Zuid Sudan, Sudan, Tanzania, Tunesië, Uganda, Zambia en Zimbabwe.

Een flinke lijst, al wordt de doodstraf in de meeste Afrikaanse landen al jaren niet meer actief gebruikt. In het afgelopen decennia voerde alleen Botswana, Tsjaad – waar recent de doodstraf werd afgeschaft, Egypte, Equatoriaal-Guinea, Gambia, Libië, Nigeria, Somalië, Zuid Sudan en Sudan de doodstraf uit.

De doodstraf is in Afrika vooral populair in Egypte, Somalië en Zuid Sudan. Volgens Amnesty International stonden zij alle drie in de top 10 landen met meeste executies.

Doodstraf in Azië

In Azië vind je de meeste landen met de doodstraf. De doodstraf bestaat nog in Afghanistan, Bahrein, Bangladesh, Brunei, China, India, Indonesië, Iran, Irak, Japan, Jordaan, Noord-Korea, Zuid-Korea, Koeweit, Laos, Libanon, Maleisië, de Malediven, Myanmar, Oman, Pakistan, Palestina, Qatar, Saoedi-Arabië, Singapore, Sri Lanka, Syrië, Taiwan, Tajikistan, Thailand, de Verenigde Arabische Emiraten, Vietnam en Yemen.

Dat zijn dus heel wat landen met de doodstraf in Azië. Veel daarvan voerde de laatste jaren de straf ook daadwerkelijk uit. Zo werd de straf in het afgelopen decennia uitgevoerd in Afghanistan, Egypte, Bangladesh, China, India, Indonesië, Iran, Irak, Japan, Jordaan, Noord-Korea, Koeweit, Maleisië, Oman, Pakistan, Palestina, Qatar, Saudi-Arabië, Singapore, Syrië, Taiwan, Thailand, de Verenigde Arabische Emiraten, Vietnam en Yemen.

Veruit de meeste executies vinden plaats in China. Volgens Amnesty International worden in China jaarlijks meer dan duizend gevangenen geëxecuteerd. Het land zou daarmee tegenwoordig wereldwijd de meeste executies uitvoeren.

De doodstraf is daarnaast ook erg populair in de Aziatische landen Iran, Saudi-Arabië, Irak, Pakistan en Yemen. Deze landen stonden in 2019 in de top 10 landen met meeste executies. China, Iran en Saudi-Arabië vormden samen zelfs de top 3.

Doodstraf in Noord-Amerika en Zuid-Amerika

In het moderne landschap van Noord- en Zuid-Amerika blijft de doodstraf een polariserend onderwerp, maar de uitvoering ervan is opvallend eenzijdig. Hoewel verschillende landen in deze regio de doodstraf nog steeds in hun wetboeken hebben staan, is het de Verenigde Staten dat als enige deze ultieme straf regelmatig toepast. In 2019 werden er in de VS 22 gevangenen geëxecuteerd. Deze cijfers zetten Amerika in een unieke positie: het is het enige Westerse land dat in de top 10 landen met de meeste executies verschijnt.

In scherp contrast hebben andere landen in Noord- en Zuid-Amerika de doodstraf weliswaar niet officieel afgeschaft, maar hebben zij deze in het laatste decennium niet toegepast. Het roept vragen op over de sociale en politieke factoren die spelen in de Amerikaanse bereidheid om deze straf uit te voeren, terwijl hun buren op hetzelfde continent er ver van blijven.

Het feit dat de VS deze straf nog actief uitvoert, werpt een schaduw over het land in internationale gesprekken over mensenrechten en justitiële ethiek. Tegelijkertijd blijft het een onderwerp van hevige discussie binnen de VS, waarbij de meningen vaak verdeeld zijn langs politieke en geografische lijnen.

Deze dynamiek maakt Noord- en Zuid-Amerika tot een intrigerend studieobject als het gaat om de doodstraf, en plaatst de focus op de Verenigde Staten als een buitenbeentje niet alleen in de regio, maar ook in de Westerse wereld. In 2021 vonden er geen federale executies plaats in de Verenigde Staten. Dit was mede te danken aan een beleidswijziging onder president Joe Biden, die tegen de doodstraf is. Biden heeft aangegeven te willen werken aan het beëindigen van de federale doodstraf.

Doodstraf in Oceanië

In Oceanië, het continent dat voornamelijk uit eilandstaten bestaat, is de doodstraf grotendeels afgeschaft of in onbruik geraakt. Landen als Australië en Nieuw-Zeeland hebben de doodstraf al decennia geleden afgeschaft en nemen doorgaans een sterk standpunt in tegen deze vorm van straf.

Er zijn echter enkele uitzonderingen. Papua-Nieuw-Guinea, bijvoorbeeld, heeft de doodstraf nog steeds op de boeken staan, hoewel er al jaren geen executies meer zijn uitgevoerd. De laatste executie in het land vond plaats in 1954, toen het nog een Australisch territorium was. Ondanks internationale druk en kritiek, heeft de regering van Papua-Nieuw-Guinea tot nu toe geen stappen ondernomen om de doodstraf officieel af te schaffen.

Tonga, een ander land in Oceanië, heeft de doodstraf officieel niet afgeschaft maar voert deze sinds 1982 niet meer uit. Fiji, dat de doodstraf in 2002 afschafte, is een voorbeeld van een Oceanische natie die de straf volledig uit zijn wetboek heeft verwijderd.

Het overkoepelende beeld in Oceanië is dus dat de doodstraf grotendeels is verdwenen, al zijn er nog enkele landen waar het wettelijk mogelijk zou zijn. In de praktijk wordt deze echter nauwelijks tot niet toegepast. Net als in andere regio's van de wereld, reflecteert de houding tegenover de doodstraf in Oceanië bredere sociaal-politieke standpunten en de invloed van internationale mensenrechtennormen.

Landen die de doodstraf hebben afgeschaft

In totaal zijn er 106 landen die de doodstraf hebben afgeschaft. In 1863 schrapte Venezuela als eerste land de doodstraf. Sindsdien volgden 105 andere landen, waaronder Nederland. In 2019 zette Bosnië en Herzegovina als een van de laatste Europese landen een streep door de doodstraf, in 2020 volgde Tsjaad dit voorbeeld en dit jaar schafte Kazachstan als voorlopig laatste land de straf.