Geen producten in de winkelwagen.
Waarschijnlijk heb je de foto’s wel gezien, een boorplatform dat boven de Waddenzee leek te zweven. Een fata morgana in de polder die je eigenlijk alleen in de woestijn verwacht. Maar waarom vinden we het niet vreemd als een luchtspiegeling boven het hete zand verschijnt? Wat is een fata morgana eigenlijk en hoe komt het dat wij een luchtspiegeling met onze ogen kunnen waarnemen?
Luchtspiegelingen in films
In een tekenfilm of comedy zie je het wel vaker gebeuren. De hoofdpersoon ziet een fata morgana in de woestijn als hij het bijzonder warm heeft en dorstig is. Het beeld dat hij ziet is, bevat vele details. Vaak is het een oase met alles erop en eraan van ligstoelen tot cocktails en gesluierde, oosterse schoonheden. Als hij dichterbij komt is er alleen maar meer woestijnzand. Een dergelijk fata morgana bestaat niet.
Deze fata morgana heb jij vast al eens gezien
De kans is echter wel groot dat jij meerdere malen een luchtspiegeling hebt gezien zonder het te beseffen. Denk maar eens goed na. Op een warme dag rij je over de snelweg. In de verte zie je een duidelijke plas op het wegdek. Dat is vreemd want het heeft al een tijd niet geregend en hoe heeft een plas hier de huidige hitte overleeft? Naarmate je dichterbij komt verdwijnt de plas en even later besef je dat de weg gewoon droog is. Waarschijnlijk denk je dat je het niet goed hebt gezien en even later ben je het weer vergeten. Het lag echter niet aan jouw ogen. Het was een fata morgana.
De fata morgana bij hitte verklaard
Als het erg warm wordt in ons land, krijgt met name het wegdek het flink te verduren. Dat wordt zo warm dat ook het laagje lucht daarboven extra hitte opneemt. Er ontstaan daardoor laagjes lucht met verschillende temperaturen boven elkaar. Het zonlicht passeert die verschillende laagjes en daardoor gebeurt er iets bijzonders. Het licht van de zon wordt namelijk afgebogen door de luchtlagen met verschillende dichtheid vanwege het verschil in temperatuur. Dat afgebogen licht bereikt jouw ogen en daardoor zie jij iets anders op die speciale plek op de weg.
Het is een stukje van de blauwe lucht die je ziet en niet het wegdek. Op die plaats lijkt het een plas door de achtergrond en jouw verbeelding. Met die kennis is het niet zo moeilijk om je voor te stellen hoe het in de woestijn gaat. Ook daar zijn er de luchtlaagjes en het blauw van de hemel lijkt op een oase met water in de woestijn. Cocktails of mooie vrouwen horen niet bij de luchtspiegeling, die moet je zelf verzinnen. Niet op iedere dag of in iedere situatie ontstaat een fata morgana. De temperatuurverschillen moeten precies juist zijn om het zonlicht zo af te buigen dat het in jouw ogen tot dit verschijnsel leidt.
De zon zien die al onder is
Kan je de zon zien als deze al onder is? Uiteraard denk je dat zoiets volslagen onmogelijk is. Maar ook deze fata morgana heb je waarschijnlijk al wel een keer meegemaakt. Misschien herinner jij je dat als je de volgende informatie leest.
Het was een zeer heldere avond na een prachtige zomerdag. De zon hoorde volgens het schema voor die dag al onder te zijn, maar die lijkt er maar geen genoeg van te krijgen en blijft boven de horizon. Althans dat zie jij met eigen ogen. Of bedriegen je ogen je ook in dit geval? De aarde draait zijn rondje volgens schema en ook op mooie dagen verandert daar niets aan. Maar hoe is het dan mogelijk dat de zon later ondergaat dan gepland. Inmiddels zal je wel vermoeden dat er iets anders aan de hand is. Inderdaad, de zon is precies op het juiste moment onder gegaan. Door de bijzondere omstandigheden in de atmosfeer op deze heldere dag worden de stralen van de zon afgebogen door de dampkring. Op het moment dat de zon al (ten dele) onder is gegaan, krijg jij door de afbuiging van het licht het idee dat deze nog boven de horizon staat. Als je dat nu weer eens meemaakt, let er dan op hoe snel de zon op zo’n dag verdwenen lijkt te zijn. Zodra de afbuiging niet meer werkt, is de zon ook plotsklaps weg.
De koude fata morgana
Niet alleen bij warmte kan het licht onze verbeelding tarten, het kan ook bij flinke koude. Dit soort luchtspiegeling zien er zeer bijzonder uit en komen vooral in koude gebieden voor, soms ook in onze regio.
In dat soort gevallen is de onderste luchtlaag veel kouder, bijvoorbeeld boven ijs of extreem koud water. Dan gaat het licht eerst door een warme luchtlaag en daarna door een koudere. Hierdoor ontstaat een verschijnsel dat reflectie wordt genoemd. Daardoor zien je ogen een beeld van iets dat zich verderop bevindt. Omdat het verschijnsel zich in het algemeen voordoet boven water zijn de objecten die je dan kan zien zaken als boorplatforms, schepen of zelfs hele eilanden.
Niet alleen onze ogen zien die reflectie, maar ook een camera kan er een beeld van maken. Het kost bij koude fata morgana’s geen moeite om te beseffen dat het een luchtspiegeling is. Bij bekende objecten als een schip, beseffen we meteen dat er hier sprake is van een verschijnsel en geen realiteit. Schepen zweven immers niet en zeker niet ondersteboven, zoals in de fata morgana.
Waar komt de term fata morgana vandaan?
Fata Morgana komt uit het Italiaans en betekent letterlijk ‘de fee Morgana’. Volgens de overlevering zouden de Noormannen verantwoordelijk zijn voor de naamgeving van dit verschijnsel. Morgana was een tovenares uit de tijd van Koning Arthur (11e eeuw). Zij zou allerlei beelden kunnen oproepen. Toen de Noormannen Sicilië veroverden, zagen ze daar voor het eerst een luchtspiegeling.
Ze noemden het verschijnsel naar Morgana. De tovenares Morgana komt ook met enige regelmaat voor in Arabische sprookjes. Daarin zorgt ze, heel toepasselijk, voor luchtspiegelingen. Fata morgana’s worden ook wel als verklaringen genoemd voor een aantal bijzondere verschijnselen. Zo zouden de Vliegende Hollander en het monster van Loch Ness ook luchtspiegelingen kunnen zijn geweest.
Bekijk ook:
Plaats een reactie