Rode pillen werken beter

Hoe gaaf is ons brein. Wij zijn allemaal in staat om onszelf volledig voor de gek te houden. Bewust en onbewust. De psychologie en gezondheidspsychologie weten het wel; positieve verwachtingen en conditionering zijn belangrijke mechanismen.

Hoe werkt het

Het placebo-effect is de positieve verwachting die iemand heeft van een behandeling of medicijn. Ons lichaam heeft grote invloed op hoe we ons voelen. Omgekeerd hebben onze gedachten, gevoelens en ons gedrag ook weer invloed op ons lichaam. Dat zie je terug in het placebo-effect.

Denk bijvoorbeeld eens aan het dropje tegen de pijn. Als je verwacht dat de pijn na dat dropje minder wordt, dan heeft het bij de meeste mensen ook daadwerkelijk dat effect. Het zou zelfs te zien zijn op hersenscans. Een ander voorbeeld is het uitvoeren van een operatie. Bij een onderzoek werd bij de helft van de patiënten daadwerkelijke een operatie uitgevoerd, bij de andere helft niet. Beide groepen herstelden even goed. Beide groepen hadden positieve verwachten. Wat overigens niet hetzelfde is als positief denken.

Verwachtingen zijn gebaseerd op het mechanisme van conditionering. En dat kennen we van de Russische fysioloog Ivan Pavlov. Hij toonde dat aan met zijn hond. De hond begon te kwijlen zodra hij een belletje hoorde. Dit kwam doordat het geluid eerder al was gekoppeld aan eten. Met andere woorden; de verwachting lokte een fysieke reactie uit.

Pavlov, verwachtingen en medische behandelingen

Conditionering is ook een handig mechanisme om te gebruiken/ misbruiken (?) in de gezondheidszorg. Als je verwacht dat een bepaalde behandeling gaat werken, dan is het placebo-effect groter en daarmee ook het effect van de behandeling. Het geldt voor zowel nepmedicijnen, als voor echte pillen of ingrepen.

Twee rode pillen graag

Oke, als je het doet moet je het goed doen. Om het placebo-effect met nepmedicijnen optimaal te benutten, is het belangrijk om het goed te doen… Daarom nog een paar weetjes:

• twee placebopillen werken beter dan één
• een grote pil werkt beter dan een kleine
• een placebo pil met een bekende merknaam op het doosje werkt beter dan een ‘anonieme’ pil
• rode placebo pillen werken beter tegen pijn dan andere kleuren
• voor kalmerende middelen geldt dat blauwe pillen juist weer beter werken dan rode
• een placebo injectie werkt beter dan een placebo pil, en een placebo operatie is het meest doeltreffend
• duurdere placebo middelen hebben een grotere werking dan goedkopere

Geen bijsluiter lezen

Het placebo-effect speelt dus een rol bij alle medische behandelingen en medicijnen die aan de patiënt worden voorgeschreven. Toch wordt het succes van een behandeling binnen de geneeskunde vaak volledig toegeschreven aan het medicijn. Helaas, andersom werk het ook. Mensen die veel informatie over bijwerkingen krijgen, kunnen ook meer klachten ervaren. En dat noemen we dan het nocebo-effect.

Uit onderzoek naar nocebo en de bijwerkingen van medicijnen blijkt dat mensen die gedetailleerd geïnformeerd worden over mogelijke bijwerkingen een grotere kans hebben daadwerkelijk meer klachten te krijgen dan mensen die deze informatie niet of minder gedetailleerd krijgen.

Veel negatieve verwachtingen, zoals angst voor bijwerkingen, zijn door een arts of behandelaar weg te nemen. Misschien wil je ook helemaal niet alle bijwerkingen tot in detail kennen. Zeker niet als ze maar bij een klein deel van de gebruikers voorkomt.

Gevalletje overschatting

We kunnen ons afvragen of we het effect van medicijnen eigenlijk niet overschatten. Er zijn immers zo veel andere factoren die een rol spelen. Een groot deel van het resultaat draait om de relatie tussen arts en patiënt, om het vertrouwen en de verwachtingen van de patiënt, niet om de pil.